پیشتر گفتیم که کتاب‌های تقلّبی انواع گوناگون دارند. گونه‌اي از كتاب‌هاي تقلّبي، ترجمه‌هايي هستند كه در واقع ترجمه نيستند. اين‌ها در اغلب موارد رمان‌ها يا مجموعه داستان‌هايي هستند كه به دليلي مورد استقبال قرار گرفته و فروش خوبي داشته‌اند. در ميان متقلّبانِ كتاب‌ساز، هستند ناشراني كه از خود هيچ ابتكاري ندارند و تنها منتظر نشسته‌اند تا يكي از همكارانشان كتاب موفقي را به بازار عرضه كند. آن‌ها بلافاصله چاپ ديگري از همان كتاب را روانة بازار مي‌كنند و با سوءاستفاده از يكي دو مزيّت نسبي ـ قيمت پايين‌تر، تخفيف فروش بيشتر، يا بهره‌گيري از شبكة توزيع وسيع‌تر ـ از نمد فراهم آمده، برای خود كلاهی می‌دوزند.
روش كار اين متقلّبان ساده است: يك نسخه از كتاب موفق را به كسي مي‌سپارند كه دستی به قلم دارد ولی از اخلاق حرفه‌اي بویی نبرده و تنها به کسب درآمد از هر راه مي‌انديشد. او به سرعت متن ترجمه را «بازنويسي» مي‌كند. يعني جمله‌های فارسی را تغيير مي‌دهد و روايت خود را از كتاب، به نام «ترجمه»ي جديد به روی کاغذ می‌آورد. پيداست كه در اين دوباره‌نويسي چه بر سر کتاب مي‌آيد. در اغلب موارد، انواع اشتباهاتِ ناشی از بدفهمی یا تغییر اجزای جمله، کتاب را از اعتبار می‌اندازد. چنین کاری یک سرقت واقعی است و بازنویس و ناشر کتابِ تقلّبی هر دو مجرم‌اند. آن‌ها هم از مترجم و ناشر کتاب اصلی دزدی کرده‌اند و هم از خریداران بی‌اطلاع نسخة تقلّبی.
در سال‌هاي اخير اين تقلّب هم، به تناسب افزایش شمار ناشران غیرحرفه‌ای، رواج بسيار يافته است. در این آشفته‌بازار، هر كتابي كه مختصر فروشي داشته باشد، بلافاصله رونويسي مي‌شود. تا آن‌جا كه در مواردي از يك عنوان كتاب، در فاصله‌ای کوتاه، چهار یا پنج ترجمة تقلّبي وارد بازار مي‌شود. متأسفانه به دلايل قابل درک، ناشرانی که هدف چنين دستبردي قرار مي‌گيرند، از خير تعقیب متخلّف در مراجع قضائي مي‌گذرند. هم وقت‌گير و پرهزينه بودن طرح دعوا و بی‌نتیجه ماندن پرونده‌هایی از این دست در محاکم باعث چنين تصميمي است و هم كم‌اطلاعي مراجع قضائی از مسائلی چون حقوق مؤلف و ناشر آثار فرهنگی. براي تعقيب قضائي چنين تقلّب‌هايي نياز به كارشناسان خبره‌اي است كه بتوانند تقلّب صورت گرفته را احراز كنند. آيا دستگاه قضايي چنين كارشناساني در اختيار دارد؟ متأسفانه نهادهاي صنفي ناشران نيز یا به اين عرصه وارد نمي‌شوند و يا اگر تخلّفي را احراز كردند براي توبیخ متخلّف اقدامی نمی‌کنند.
اما چه مي‌شود كرد؟
نخست، ناشراني كه از روي كتاب‌هايشان ترجمه‌هاي تقلبي ساخته شده نبايد ساكت بمانند. حتي اگر به مراجع قضائي يا نهادهاي صنفي مراجعه نمي‌كنند، دست كم مي‌توانند اطلاع‌رسانی کنند و از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی متقلّبان را افشا کنند.
دوم، خریداران کتاب هم می‌توانند با کمی دقت و آگاهی بیشتر، ترجمة تقلبی را تشخیص دهند و نخرند. از خوانندگان و علاقه‌مندان ادبيات انتظار مي‌رود كه در هنگام انتخاب كتاب، فعال‌تر و آگاهانه‌تر عمل كنند. یک خوانندة حرفه‌اي، مترجمان واقعي و باسابقة کشور را مي‌شناسد. همچنين ناشران معتبر و بي‌اعتبار را از هم تشخيص مي‌دهد.
بیایید به موضوع از جهت دیگری نگاه کنیم. معمولاً چه عواملي توجه ما را به يك رمان یا مجموعه داستان جلب می‌کند؟ از طرح جلد زیبا و چاپ و صحافی دلپذير كتاب كه بگذريم، ممكن است نام آن برایمان جذّاب باشد. امّا در انتخاب آگاهانة كتاب، علاوه بر اين عوامل، ما به نكات ديگري هم توجه داريم. مانند اين‌كه نويسنده‌ای را به نام بشناسيم يا در گذشته از خواندن اثري از او لذّت برده باشيم. شناخته شده بودن مترجم هم مانند نويسنده، بر انتخاب ما تأثيرگذار است. در واقع نام مترجمي كه در كارنامه‌اش كتاب‌هاي ارزشمند و خواندني زيادي دیده می‌شود، خود بهترين معرّف يك كتاب است. همة ما به كارهاي مترجمان شناخته شده اطمينان داريم. در گذشته مترجماني چون محمد قاضي، م.ا. به‌آذين، عبدالله توكل و… چنين جايگاهي داشتند. امروز هم مترجمان بسياري در اين جايگاه قرار دارند. همچنین مترجمان توانایی هستند كه اگرچه هنوز چنان سابقه و اعتباري را به دست نیاورده‌اند، امّا با كارهاي اندك‌شمار‌شان به‌خوبي نشان داده‌اند كه چند‌مرده حلاج‌اند. نام آن‌ها هم تضمين‌کنندة اعتبار كتاب است. از این گذشته، مترجمی که یک رمان 300صفحه‌ای را ترجمه کرده، حتماً پیش از آن باید اثری را – هرچند کوچک و در حدّ یک داستان یا مقاله ـ ترجمه کرده باشد. اگر نام مترجم را در بانک‌های اطلاعات منابع مکتوب (مانند کتابخانة ملّی ایران یا خانة کتاب) جست‌وجو کنیم می‌توانیم این سوابق را بیابیم. چنان‌چه از مترجمی هیچ گونه اثری نمی‌یابیم، باید هشیار شویم که چه بسا با اثری تقلبی سر و کار داریم و حتی مترجمی به این نام اصلاً وجود خارجی ندارد.
نکتة آخر، توجه به ناشر اوّل يك اثر و تشخيص اوست. در هنگام خریدن کتاب باید نام و اعتبار ناشر را در نظر گرفت. كمتر ناشر معتبري با نشر يك اثر تقلّبی حُسن شهرت خود را نابود می‌سازد. البته ممکن است دو ناشر معتبر، به طور همزمان، کتاب واحدی را با ترجمه‌های متفاوتِ دو مترجم شناخته شده به بازار عرضه کنند. ولی چنین مواردی بسیار نادر است. خوانندگان علاقه‌مند و حرفه‌اي ادبيات، اگر جريان نشر كتاب را در رسانه‌هاي فرهنگي دنبال كنند، خوانندة صفحات معرفي كتاب نشريات معتبر باشند و نقدهاي نوشته شده بر كتاب‌هاي تازه را پی بگیرند، به‌يقين فريب ترجمه‌هاي جعلي و تقلّبي را نخواهند خورد.
بهترين راه براي مفتضح ساختن ناشر و کتاب‌ساز متقلّب، نقد کارهای آن‌ها در رسانه‌هاست و بهترين مجازات برای آن‌ها ـ در شرايط حاضر ـ نخريدن محصولات تقلّبي‌‌شان.
م. کتابگزار
18 آذر 1395
ترجمه‌هایی که ترجمه نیستند!
Shopping online is one of many things that makes the Internet so great. Though it is a simple thing to do, shopping online with success requires good information. Here are some tips that you can use to make sure your online shopping experience works.
When you are shopping online, you should only shop at reputable stores. If the store does not have a good reputation, you may be asking for trouble. Some people have had their credit card and personal information stolen from shopping on less than reputable websites. Be careful and protect your private information.
Before making a purchase, compare prices on several websites. Look for special coupons and offers on these websites to make sure you are getting the best deal possible. Also look into what it will cost for the shipping on your items and if there are free shipping options available to you.